ضرب المثل های پرکاربرد عربی

نگاهی به دوره «ارشد و دکتری عربی و آزمون استخدامی دبیری عربی»

از فارسی به عربی طبق حروف الفبا:

آب زیرکاه
اَخْفَی من الماء تحتَ الرَّفهِ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آب که از سرگذشت چه یک وجب ، چه صد وجب
اَنا الغریقُ فما خَوْفی من الَبلل 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آب رفته به جوی نیاید
الفائتُ لا یُستَدْرَکُ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آب در هاون کوفتن / باد در قفس کردن
کالقابِضِ علی الماء 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آفتاب همیشه پشت ابر نمی‌ماند
شُعاعُ الشّمْس لا یُخْفَی و نورُالحَقّ لا یُطفَی
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━ 
آدم شجاع یک بار و ترسو هزار بار می‌میرد
اِنّ الجَبانَ حتفُهُ مِن فوقه
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
 آشپز که دو تا شد آش یا شور می‌شود یا بی نمک
مِن کثَرهِ مَلّاحِیها غَرقتِ السَّفینهُ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آمدی جانم به قربانت ، ولی حالا چرا؟
جادَت بِوَصلٍ حینَ لا ینفع الوَصلُ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━ 
از چاله درآمد به چاه افتاد.
 کالمُستَجِیر منَ الرَّمضاء الی النّار
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
اگر خواهی عزیز شوی یا بمیری یا دور شوی
زُرْ غِبّاً تَزْدَدْ حُبّاً.
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
اگر بگویم ماست سفید است می‌گوید سیاه است
لَوُقُلْتُ ثَمْره لَقال جَمْره 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
این به آن در 
تِلکَ بتلکَ یا عَمْروُ  
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
از مکافات عمل غافل مشو.
کما تَدِینُ تُدانُ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
این گوی و این میدان
هذاالفرسُ و هذا المیدان 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
این ره که تو می‌روی به ترکستان است
ماهکذا تورد یا سعد الإبل 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آشکارتر از خورشید است. 
أظهرُ من الشمس 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
 آه ندارد که با ناله سودا کند. 
باتَ یَشوی  القراح
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
این کجا و آن کجا
أین الثَـری و أین الثریّا؟ 
 ━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
آدم خردمند دوبار از یک سوراخ نیش نمی خورد
لا یُلدَغُ العاقلُ من جُحر مرّتین 
 ━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
آواز دهل شنیدن از دور خوش است
تَسْمَع بالمُعیدی خیرٌ مِن أن تَراه
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

از کوزه همان برون تَراوَد که در اوست

کُلُّ إناءٍ ینضَحُّ  (یترشّحُ) بما فیه

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
با زبانش مار را از سوراخ بیرون می‌کشد
القَولُ ینفذُ مالا تَنْفُذُ الِابَرُ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
برای او چاقویش را تیز کرد / چنگ و دندان نشان دادن
لِبَس له جِلد النَّمِر
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
باد ‌آورده را باد می‌برد 
مالٌ تَجْلِبهُ الرِّیاحُ تَأَخذهُ الزَّوابعُ 

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

به دعای گربه سیاه باران نمی بارد.

لیسَ بَصیاحِ الغُرابِ یَجيءُ المَطرُ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

با دست پس می زند و با پا پیش می کشد

یُقدّمُ رِجلاً ویُؤَخّرُ أُخریٰ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
پایان شب سیه سفید است
  الغَمراتُ ثمَّ یَنْجَلینَ 

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

پول علف خرس نیست

لیسَ المالُ حشیشَ الصَّحراء
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
تاپول داری رفیقتم ، عاشق بند کیفتم
اِنّ الحبیبَ الی الاِخوانِ ذوالمال 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
تا تنور داغ است نان را بچسبان
سِرْ و قمرٌ لک 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
تیشه به ریشه خود زدن
 کالباِحث عن حَتْفهِ بظَلْفهِ
  ━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
توی هفت آسمان یک ستاره هم ندارد
 لایملکُ شروَی نَقِیر  ━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
جواب ابلهان خاموشی است
ترکُ الجواب علی الجاهل جواب

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

جوجه‌ها را آخر پائیز میشمارند. 
شاهنامه آخرش خوش است. 
الآخِرةُ فاخِرةٌ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

جیب خالی، پُز عالی 

البَطنُ جائع و الوَجهُ مَدهون 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
چه بسا سکوتی که از سخن گفتن شیواتر است
ربّ سکوت أبلغ من الکلام 
  ━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
حقیقت،‌تلخ است. 
الحقیقة مُــرٌّ
 ━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
حرف او و باد هوا یکی است
و بَعضُ القولِ یَذْهَبُ فی الرِّیاحِ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
حرف حرف می‌آورد. 
 الکلام یجرّ الکلام
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

حسود هرگز نياسود

 الحسودُ لا يَسود

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
خودم کردم که لعنت بر خودم باد
 یداک اَوْکتا وفُوک نَفَخَ
   ━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
خدا پنج انگشت را مثل هم نیافریده است
لَیسَ القَوادمُ کالخوافی 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دنیا را آب ببرد او را خواب می برد.
 سِیلَ به و هو لایدری
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دوری و دوستی
 الهَوَی مِنَ النَوَی
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دوستی خاله خرسه
ربّما اراد الصَّدیِقُ الاحمقُ نَفَعَک فَضَرَّک
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
در! به تو می‌گویم    دیوار! تو بشنو
اِیّاک اَعْنِی و اسْمَعی یا جَارَتی 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دست از پا درازتر برگشت
رَجَعَ بخُفَّی حُنَین.
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دستش به انگور نمی رسد می‌گوید: ترش است.
العُنْقُود العَالی حُصْرُمُ.  
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دل به دل راه دارد
 مِنَ القَلبِ الی القَلبِ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دیوار موش دارد موش هم گوش دارد.
 إنَّ لِلحیطان آذاناً. 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دست خالی بازگشت ـ دست از پا درازتر برگشت
عاد بخُفَّی حنین ـ عاد صفر الیدین 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دوست آن باشد که گیرد دست دوست در پریشان حالی و درماندگی
عند الشدائد تعرف الإخوان
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
دست بالای دست بسیار است
 لکلّ فرعون موسی 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
رنگ رخساره خبر می دهد از سرّ درون
طَرْفُ الفَتی یُخبرُ عن جَنانه 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
زیره به کرمان می‌برد، چغندر به هرات
 کمُستَبُضِع التَّمرِ الی الهَجَر
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
زبان سرخ ، سرِ سبز می‌دهد بر باد
ایّاکَ و اَن یَضرِبَ لسانُک عُنقکَ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
زبان خوش، مار را از سوراخ بیرون می‌آورد
 لَیِّنُ الکلامِ قَیدُ القُلوب
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
زخم زبان از زخم شمشیر بدتر است
کلم اللسان أنکی مِن کلم السنان 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━

سالی که نکوست از بهارش پیداست -  
 یَکفِیکَ مِمّا لا تَریَ ما قدْ تَرَی 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
سر و ته یک کرباس‌اند
هَذا الکعکُ مِن ذاک العَجِینُ
━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━
سیلی نقد به ازحلوای نسیه
بیضة الیوم خیر من دجاجة الغَد 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

سحر خیز باش تا کامروا گردی

 باکِرْ تَسْعَد 

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

شاه می بخشه، شاه قلی می سوزه

الحُرُّ یُعطي والعبدُ یَألَمُ قلبُهُ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

 شنیدن کی بود مانند دیدن

لیس الخبرُ کَالمُعایَنَة

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

عاقبت جوینده یابنده است
 مَنْ قَــرَعَ باباً و لَجّ وَلَجَ 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
قوز بالای قوز
زاد الطّین بلّه 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود
حبه حبه تصبح قبه
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

قدر زر زرگر شناسد 

لاتَطَرحِ الدُّرَّ أمامَ الکَلب 

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

کار را که کرد؟ آنکه تمام کرد 

الأعمالُ بِخَواتِمِها

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

 کاسه داغ تر از آش 

مَلَکیّاً أکثر مِنَ المَلِك

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

 کوزه گر از کوزه شکسته آب میخورد

الإسکافي حافي والحائك عریان

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

کاچی به از هیچی

مَن یَمشِ یَرضَ بما رَکِبَ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
کارد به استخوان رسید
 بلغ السّکین العظم 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
کارد، دسته خودش را نمی‌بُــرد
الرّائدُ لایکذِبُ اَهَلهُ. 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
کم بخور، همیشه بخور.
خَفِّفْ طعامَک تأمَنْ سَقامَک
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
کبوتر با کبوتر باز با باز/ کند همجنس با همجنس پرواز
 اِنّ الطّیورَ علی اَشکالها تَقَعُ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
کافر همه را به کیش خود پندارد
 یَحْسَبُ المَمْطورُ اَنّ کلّاً مُطِرَ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
کار را باید به کاردان سپرد
 اَعْظِ القَوسَ بارِیها
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
گرگ زاده عاقبت گرگ شود
 لا یُنْبِتُ البَقلَه اِلاّ الَمْقلَه
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
گر صبر کنی زغوره حلوا سازی
 الصبر مفتاح الفرج 
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

گذشته ها گذشته 

الماضي لایُذکَرُ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

ماهی را هر موقع از آب بگیری تازه ست

لم یَفُت مَن لَم یَمُت

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
مار خوش خط و خال
تحتَ البَرّاق سمُّ ناقِعٌ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
مار در آستین پروردن است
هذا جَزاءُ مُجیر أُمّ عامِر 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
مثل کبک سرش را زیر برف می‌کند.
الأعمی یَخْرأ فَوق السَّطح وَ یحسَبُ اَنّ النّاس لا یَـرَوْنَــه
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
مرگ شتری است که در خانه همه می خوابد.
 المَوتُ حَوضٌ مَوُرودٌ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
مشت نمونه خروار است.
 واحدٌ کالَالف
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
مرغ همسایه غاز می‌نماید 
اَلْمَرءُ تَوّاقٌ اِلَی مَا لَمْ یَنَلْ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
نخود هر آشی است
یَدْرُجُ فی کُلّ وَکْرٍ. 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
نمک خوردی و نمکدان شکستی.
 اَکَلْتُم تَـمْری و عَصیْتُم أمــری.
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
نو که آید به بازار کهنه شود دل آزار
الطَّریفُ خفیفٌ و التّلیدُ بلیدٌ  
لکلّ جدید لذّة.  
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
نه سر پیاز است نه ته پیاز
 لا نَاقَتی فی هذا و لا جَمَلی
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
وعده سرِ خرمن میدهد.
مَواعِیدُ عُرقُوبٍ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
وقت گل نی
 حتّی یَرِدَ الضَّبُّ
━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━

هر سخن جايی و هر نكته مكانی دارد

لِكلِّ مقامٍ مقالٌ

━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━
هر که را طاووس باید، جور هندوستان کشد
منْ طَلَب الحَسناءَ یُعطِی مَهَرها
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هر گردی ، گردو نیست
ما کلُّ بَیضاءَ شَحْمَهٌ. 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هفت کفن پوسانده است.
اِسْتَوَتْ بهِ الاَرضُ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هر که با حق درافتد ور افتد.
مَنْ صَارَع الحقَّ صَرَعَه 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هشتش گروی نه است.
غَداؤهُ مرهونٌ بَعَشائهِ.  
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
همه را برق می‌گیرد ما را چراغ نفتی.
یأکَلْنی سَبُعٌ ولا یأکلنُی کلبٌ

هرّ را از برّ تشخیص نمی‌دهد
 لا یعرفُ الِهرَّ من البِر
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هرچه بگندد نمکش می‌زنند
 یا مَاءُ لو  بِغَیْرک غَصِصْتُ
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هر که با حق در افتد ور افتد
مَنْ صارَعَ الحقّ صَرَعَــهُ 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هر سری دردی دارد
 کلّ رأس به صداع 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
هیچ کس نمی‌گوید ماست من ترش است
لا یمدح العروسَ إلّا أهلُها 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
یک دست صدا ندارد
الیَـدُ الواحدةُ لا تُــصفّق 
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━
 یک گوشش در است، یک گوشش دروازه
قد جَعَلَ اِحدَی اُذنَیهِ بُستاناً و الأُخری مَیدانا
━━━━⪻✿⪼━━━━⪻✿⪼━━━━

برای دانلود کتاب های زبان عربی کلیک کنید.